Kiedy zgłosić się po pomoc? Uważny rodzic zna swoje dziecko najlepiej i dlatego stanowi pierwsze źródło informacji o nim. Posiada wiedzę o tym jak przebiegał rozwój dziecka od urodzenia do chwili obecnej. Zna także temperament dziecka oraz jego reakcje w różnych sytuacjach. To najczęściej rodzic zaczyna odczuwać, że z dzieckiem coś się dzieje. Jeśli to poczucie utrzymuje się przez dłuższy czas warto wtedy skorzystać z pomocy odpowiedniego specjalisty – psychologa dziecięcego lub psychiatry dziecięcego. Obserwowanie maluchów i starszych dzieci różni się. U najmłodszych dzieci pierwszym źródłem informacji jest więź rodzica i dziecka. Tutaj istotnym sygnałem może być brak odczuwania wzajemności w tej relacji lub pojawiające się przytłaczające obawy o rozwój dziecka. Obserwacja dzieci starszych odbywa się najczęściej poprzez szkołę, tu ważnym źródłem danych są nauczyciele i wychowawcy, a także relacje rówieśnicze. Niektóre trudności ujawniają się dopiero w trakcie nauki lub budowania relacji koleżeńskich. Konsultacja z psychiatrą dziecięcym Pierwszym krokiem we właściwej pomocy dziecku jest postawienie odpowiedniej diagnozy. Rodzice często obawiają się diagnoz, gdyż nie chcę stygmatyzować własnego dziecka. Jednak bez prawidłowej diagnozy problem będzie nierozpoznany, a w konsekwencji źle leczony. Rolą diagnozy jest nie tyle przestraszenie rodzica, co uspokojenie go poprzez znalezienie odpowiedniej strategii postępowania. Często zdarza się, że rodzic otrzymuje informację, że niepokojące zachowanie malca jest normalnym etapem rozwojowym i jedyne czego potrzeba dziecku to odpowiednia postawa rodzicielska ułatwiająca przejście przez ten czas. Niestety czasem okazuje się, że trudności są na tyle poważne, że zbagatelizowanie ich miałoby poważne konsekwencje dla rozwoju dziecka. Psychiatra dziecięcy ma za zadanie postawić diagnozę oraz ustalić plan leczenia dla małego Pacjenta, kierując się zasadami skuteczności i bezpieczeństwa. Psychiatra dziecięcy obejmuje opieką całą rodzinę udzielając wskazówek jak postępować w różnych kryzysowych sytuacjach. Wizyta u dobrego psychiatry dziecięcego pozwala rozwiać wątpliwości dotyczące przyszłości dziecka i ustalić plan działania na kolejne lata rozwoju dziecka. Najczęściej konieczna jest więcej niż jedna wizyta ze względu na odpowiedzialność za podjęte wobec dziecka decyzje. Psychiatra dziecięcy istotnie różni się od psychiatry dorosłych ze względu na metody diagnozowania oraz wprowadzenia leczenia farmakologicznego, którego w przypadku małych Pacjentów stara się unikać. Dlatego tak ważne by nasze dziecko diagnozował psychiatra dziecięcy mający szerokie doświadczenie w pracy z dziećmi z wieloma różnymi zaburzeniami wieku rozwojowego. Warto pamiętać, że psychiatria dziecięca to odrębna specjalizacja lekarska, która trwa aż 5 lat, czyli równie długo jak specjalizacja z psychiatrii dorosłych. Konsultacja z psychologiem dziecięcym Psycholog dziecięcy jest specjalistą pomagającym rozwiązać problemy małe i duże młodych Pacjentów takie jak: pogorszenie stopni w szkole, trudności w kontaktach z rówieśnikami, zmiany w obszarach snu, jedzenia, koncentracji, pamięci, fobia czy nerwica szkolna, częste bóle głowy lub brzucha, a także wycofanie czy stany depresyjne. Psycholog dziecięcy uczy także jak zdobywać nowe umiejętności np. odwagi, koncentracji, wiary w siebie, radzenia sobie z emocjami. Jakichkolwiek problemów u dzieci nie należy bagatelizować. Jeśli zaangażowanie rodziców nie wystarcza, a problemy się nasilają warto zasięgnąć porady specjalisty. Pierwszym zadaniem psychologa dziecięcego jest uważne wysłuchanie rodzica. Dlatego na pierwsze spotkanie (do 3 spotkań) psycholog dziecięcy zaprasza tylko rodziców, tak aby mogli swobodnie opowiedzieć o problemie, przy jednoczesnym uniknięciu dyskomfortu i tworzenia negatywnego obrazu siebie u dziecka. Kolejny krok to obserwacja malca i jego relacji z bliskimi. Niekiedy konieczne jest wykonanie odpowiednich testów diagnostycznych. Mówienie o swoich problemach i uczuciach oraz nauka radzenia sobie z nimi to prawdziwe wyzwanie dla małego Pacjenta, dlatego diagnoza i terapia dzieci odbywa się głównie przez zabawę, która stanowi najlepszy kanał komunikacji z dzieckiem. Dobry psycholog dziecięcy nazywa problem i proponuje odpowiednią formę pomocy. Czasami do rozwiązania trudności potrzeba wprowadzenia lub zmiany konkretnych oddziaływań rodziców, a w niektórych wypadkach wskazana może być terapia dziecka lub rodziny. Psychoterapia młodzieży Dawniej psychoterapię nastolatków łączono z terapią dzieci. Jednak praca terapeutyczna z młodzieżą znacząco różni się od pracy z dzieckiem jak i od pracy z dorosłym. Czas adolescencji to niezwykle ważny etap w życiu, przejście z bycia dzieckiem na stanie się osobą dorosłą. Często trudom tego okresu towarzyszą rozmaite trudności psychiczne, najbardziej rozpowszechnione to: depresja młodzieńcza, zaburzenia zachowania i zaburzenia odżywiania. Niektóre objawy, z którymi zgłasza się nastolatek przypominają te z okresu dzieciństwa jak np. moczenie nocne, niektóre zaś mogą przypominać zaburzenia osób dorosłych jak np. objawy psychotyczne. Bardzo często trudności pojawiające się w tym okresie nie dają się zaklasyfikować do żadnego konkretnego zaburzenia. Dlatego też ze względu na dużą zmienność w tym okresie życia również samych objawów nie stawia się ostatecznych diagnoz, a bardziej koncentruje się na poradzeniu sobie z objawami. Najczęściej pojawiają się problemy adaptacyjne przy zmianie szkoły czy przejściu na kolejny etap edukacyjny. Towarzyszyć temu mogą np. problemy w relacjach z rówieśnikami (nastolatek izoluje się od grupy przez co bywa poniżany i wyśmiewany przez rówieśników); niepowodzenia edukacyjne (szczególnie niepokojące, gdy pojawiają się u osób wcześniej dobrze się uczących); zachowania agresywne (naruszanie i łamanie norm). Nastolatki często niechętnie podchodzą do wizyty u psychologa czy psychoterapeuty, jako przedstawiciela świata dorosłych. Obawiają się, że nie zrozumie ich problemów i że będzie on rzecznikiem rodziców. Dlatego tak ważną rolę ma do spełnienia psychoterapeuta młodzieży, którego zadaniem jest nawiązanie kontaktu i sprawienie, że nastolatek mu zaufa. Psychoterapeuta młodzieży to osoba, która poprzez dialog z młodym człowiekiem, pomaga mu rozwiązać jego problemy lub zrozumieć dlaczego inni sądzą, że ma problem. Pomaga także odkryć czego młody człowiek pragnie od życia i jak może ten cel osiągnąć. Psychoterapia młodzieży realizowana jest poprzez indywidualne spotkania z nastolatkiem. Przy prowadzeniu terapii indywidualnej z osobą niepełnoletnią niezbędne są konsultacje z rodzicami, które odbywają się zarówno na początku terapii jak i w jej trakcie. Do rozpoczęcia psychoterapii konieczna jest zgoda rodzica. Psychoterapia rodzinna Dla rodziców terapia ta jest okazją do poprawy kontaktu z dziećmi, momentem zatrzymania się, szansą ponownego usłyszenia dziecka oraz zobaczenia przeżyć jego oczami, bez emocji, z tzw. „chłodną głową”, z odpowiednim dystansem do trudnej kwestii rodzinnej. Spotkania z psychoterapeutą są także znakomitą okazją do poszukania takich rozwiązań różnych kłopotów wychowawczych, które rodzina jest w stanie wdrożyć w życie, uwzględniając przy tym potrzeby wszystkich jej członków. Dzieciom terapia może pomóc w zrozumieniu samych siebie oraz własnych emocji, szczególnie jeśli są one trudne do zaakceptowania przez resztę rodziny. W trakcie spotkań dzieci mają okazję do przedstawienia swoich potrzeb, do mówienia o tym, co jest dla nich ważne, z ich punktu widzenia i na ten moment ich życia. Wspólne rozmowy w trakcie terapii pomagają także dzieciom lepiej zrozumieć intencje oraz zachowania własnych rodziców. W pierwszej kolejności odbywają się konsultacje rodzinne (ok. 3 konsultacje z całą rodziną, lub tylko z dorosłymi członkami rodziny). Następnie rodzina oraz psychoterapeuta podejmują decyzję o podjęciu lub nie podjęciu regularnej terapii. Terapia na ogół odbywa się raz na 2-4 tygodnie, w zależności od potrzeb i natężenia trudności rodzinnych. Spotkania trwają 1 godz. 15 minut, w trakcie których każdy obecny ma czas na to, żeby opowiedzieć co się z nim dzieje, co przeżywa w relacji z innymi oraz przedstawić swoje trudności w funkcjonowaniu rodzinnym. Dla psychoterapeuty rodzinnego perspektywa każdego członka rodziny jest tak samo ważna, dlatego zawsze stara się on dbać o to, aby każdy miał podobny wkład w przebieg spotkania. Terapeuta ustala z rodziną cele terapii, a następnie wszyscy zaangażowani w terapię pracują nad ich realizacją. Skutki tej psychoterapii nie zawsze są widoczne podczas jej trwania. Na niektóre efekty trzeba trochę poczekać, ponieważ zmiany zachodzące w całym systemie rodzinnym wymagają czasu i stopniowego wdrażania, krok po kroku. Po terapii, lub już w jej trakcie, domownicy zaczynają być bardziej uważni na to, co mówią do siebie, jak się zachowują względem siebie, mogą też lepiej rozumieć potrzeby własne jak i pozostałych członków rodziny. Psychoterapia rodzin ma za zadanie pomóc rodzinie zmieniać się zgodnie z ich własnymi potrzebami i celami życiowymi. Terapia przygotowuje także rodzinę do lepszego radzenia sobie z konsekwencjami nadchodzących zmian czy też z kolejnymi nieuniknionymi trudnościami życia rodzinnego. Dobra terapia to klucz w rękach rodziny do otwierania drzwi z nowymi możliwościami oraz poszerzania perspektyw rozwoju wszystkich jej członków.